Wszystko o Gliwicach

Piotr-246 · Gość

Temat: Pierwsze skrzyżowanie w Gliwicach

Tytuł nieco prowokacyjny, lecz nie należy obawiać się prorokowania do myślenia.

Mapy wykonane przez F. Wrede w 1749 nie dają odpowiedzi na pytanie, które skrzyżowanie było pierwsze. Jednak prostota dawnego układu ulic ułatwia taką analizę.

1. Skoro szukamy skrzyżowania, któraś z tych dróg musiał przekraczać Kłodnicę.

Zagadkowy fragment drogi gruntowej, biegnący od ulicy Tokarskiej do ulicy Południowej w Ostropie, skłonił mnie do postawienia tezy, że była to pierwsza droga z Raciborza do Bytomia. Odcinek biegł mniej więcej do dzisiejszego ronda Fryzego.

Potem droga biegła ulicami Daszyńskiego, Jasnogórską, do brodu Kłodnicy i dalej obecnymi ulicami Warszawską, Lubliniecką, Omańkowskiej (która zakręcała by ominąć od północy las i dalej biegła ku Bytomce).

---------------------------------------------------------------

Rozlewisko Kłodnicy na przedłużeniu ulicy Jasnogórskiej miało nawet 7 odnóg, co czyniło rzekę łatwą do przekroczenia. (Mapa Wrede z 1749 roku)

Do rozlewiska dochodził północny szlak Kłodnicy z Łabęd (prawy brzeg, mapa Wrede).

Natomiast południowy szlak Kłodnicy (lewy brzeg) biegł raczej ulicami: Podmokła, Góry Chełmskiej, Kozielska, Raciborska, Bytomska, Dunikowskiego, Akademicka.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Na przecięciu obu szlaków wybudowany zostanie klasztor, w którym zatrzyma się Jan III Sobieski w drodze do Wiednia. W tym miejscu istniało skrzyżowanie ważnych szlaków i tu zaczęło się miasto.

Gdy zbudowano drewniany most na Kłodnicy, w ciągu dzisiejszej ulicy Dworcowej, zmienił się układ komunikacyjny osady. Przy Dworcowej nie było brodu, lecz rzeka płynącą tak jak dzisiaj, jednym głębokim korytem. Szlak handlowy nie mógł dłużej prowadzić przez bród przy Jasnogórskiej.

Z powstaniem mostu wiązała się zmiana układu dróg. Odcinek od skrzyżowania Daszyńskiego i Kozielskiej do mostu na Dworcowej stał się odtąd wspólną drogą dwóch szlaków. Toteż jego rola rosła. Nastąpił stopniowy proces tworzenia się drewnianego grodu Gliwice.

Ulice Siemińskiego, Raciborska, Bytomska służyły podróżnym, kupcom w noclegu i handlu. A sama Raciborska stopniowo stawała się siedzibą lokalnych władz. Położenie tej ulicy w grodzie jest dominujące, także z tego powodu, że leży na pagórku w stosunku do całej doliny ujścia Ostropki. Tutaj zapewne zbudowano pierwszą drewnianą wieżę.

Na (kolorowej) mapie Wredego z 1749 roku zobaczymy ulicę Lubliniecką, jej prototyp, lecz nie ma ulicy Warszawskiej. Zanikła ona po wybudowaniu mostu przy Dworcowej. Po jego wybudowaniu "Lubliniecka" została połączona nowym odcinkiem z tym mostem. Obecnie po tym odcinku nie został ślad, ale warto zauważyć, że drogę tę przedłużono kiedyś do Folwarcznej. Ulicę tę znamy dziś, i widzimy, że wyłamuje się spod szachownicowego układu ulic.

==================================================================================================================================================

Listę starożytnych osady w Gliwicach można znaleźć w pliku:

"UCHWAŁA NR XVII/435/2016 RADY MIASTA GLIWICE z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie przyjęcia programu opieki nad zabytkami miasta Gliwice na lata 2016-2019"

Najstarsze osady lub ślady osadnictwa, według nazewnictwa stosowanego przez archeologów, znajdują się w:

Paleolit:

------------------------------------------------------------------

Gliwice-Bojków

Ślad osadniczy Późny paleolit

-----------------------------------------------------------------

Gliwice Czechowice

Ślad osadnictwa Paleolit Mezolit?

---------------------------------------------------------------------

Gliwice Łabędy

Paleolit

---------------------------------------------------------------

Gliwice Przyszówka

Obozowisko Paleolit/mezolit

-----------------------------------------------------------------

Gliwice Szobiszowice

Obozowisko Paleolit schyłkowy

============================================================================================

Następnie był Mezolit. Kolejne osady powstawały w dzielnicach:

---------------------------------------------------------------------

Gliwice Ku Dołom

Ślad osadniczy mezolit

----------------------------------------------------------------------------------

Gliwice Ligota Zabrska

Obozowisko Mezolit

-----------------------------------------------------------------

Gliwice-Sośnica

Obozowisko Mezolit

--------------------------------------------------------------------

Gliwice Wójtowe Pola

Ślad osadniczy Mezolit

-------------------------------------------------------------------------

Gliwice- Żerniki

Obozowisko Mezolit

==========================================================================================

Potem był Neolit. Nowe osady w Gliwicach z tej epoki:

---------------------------------------------------------------

Gliwice Centrum

Ślad osadnictwa Neolit

----------------------------------------------

Gliwice Ostropa

Ślad osadnictwa Neolit

=====================================================================================

W epoce kamienia dołączyły dzielnice:

-----------------------------------------------------------------

Gliwice Brzezinka

Ślad osadnictwa Epoka kamienia

-------------------------------------------------------------------

Gliwice Niepaszyce

Ślad osadnictwa Epoka kamienia
Osada Epoka kamienia

---------------------------------------------------------------------

Stare Gliwice

Ślad osadnictwa Epoka kamienia

==========================================================================================================

Teraz trochę własnych przemyśleń i hipotez:

Epoka kamienia:

1. W epoce Paleolitu wyróżniają się dwie grupy: Łabędzka i Bojkowska, które dzieli nawet 8 km.

Obie grupy związane są ze szlakiem Kłodnicy. Szlak ten od Łabęd biegł północnym (prawym) brzegiem rzeki a w miejscu brodu (na wysokości ul. Jasnogórskiej) przechodził na południowy (lewy) brzeg. I dalej biegł do Bojkowa.

Już wtedy był to liczący się szlak Koźle-Kraków.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Mezolit to umocnienie szlaku Kłodnicy w Ligocie Zabrskiej

Wójtowe Pola i ku Dołom - być może połączenie szlaków Bierawki i Kłodnicy

Osada w Żernikach to rozwój szlaku Bytomki z Koźla do Bytomia. Ujście Bytomki do Kłodnicy nie zawsze było miejscem, które mijano w drodze do Bytomia, gdyż ujście to jest dość oddalone od krótszego odcinka, prowadzącego obok potoku Rokitnickiego.

Ulica Janiny Omańkowskiej zakręca w charakterystyczny sposób ku potokowi Mikulczyckiemu. Droga do Bytomia omijała las od strony północnej, a sam las, dziś przylegający do ul. Chorzowskiej, był wówczas dwukrotnie większy.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Neolit to czasy osady w Centrum, czyli dalsze umacnianie szlaku Kłodnicy.

Osada w Ostropie to dalsze umacnianie szlaków Bierawki do Kłodnicy.

Epoka Kamienia to także początek osady w Starych Gliwicach czyli umacnianie południowego szlaku Kłodnicy z Łabęd do Centrum

Zatem już przed epoką brązu istniały w Gliwicach dwa znaczące szlaki, Kłodnicy i szlak Racibórz-Bytom przez Ostropę i Żerniki.

Epoka brązu - na terenach dzisiejszych wschodnich Niemiec i zachodniej Polski od 2200 p.n.e. Koniec epoki brązu przypada na lata 1000–700 p.n.e.

------------------------------------------------------------------------------

===========================================================================================================================

Ewolucja grodu Gliwice (moja hipoteza)

Wersja z 2023 roku:

Drewniany gród powstawał stopniowo wzdłuż osi, jaką wyznaczały ulica Szkolna i Białej Bramy, które kiedyś były połączone. Najpierw powstał gród czterosegmentowy:

1. Pierwszy warowny segment powstał pomiędzy ulicami Plebańską i Raciborską i zajął cały dzisiejszy Plac Kościelny. Bramy były dwie. Przy ulicy Szkolnej też była brama, gdyż gród służył kupcom, którzy tędy przejeżdżali i handlowali, a sam gród był po to, aby chronić towar.

2. Drugi warowny segment powstał pomiędzy dzisiejszymi ulicami Raciborską i Plebańską, w taki sposób, że ulica Średnia była w centrum tego segmentu. Jedna z bram stała się bramą wewnętrzną, a także powstała trzecia brama, przy dzisiejszym budynku PTTK.

3. Trzeci warowny segment powstał w miejscu dzisiejszego Rynku. Ten segment nie był wolnym placem. Fortyfikacja musiała bronić ludzi i ich domów, nie placu. Powstała kolejna brama, z której do miasta wyjeżdżało się na ulicę Białej Bramy

4. Czwarty warowny segment powstał pomiędzy ulicami Bytomską i Matejki. W środku segmentu było skrzyżowanie ulic Białej Bramy i Tkackiej. Powstała kolejna drewniana brama.

Gród 4-segmentowy był kiedyś w Gnieźnie. Warto o tym pamiętać.

Ulica Szkolna i Białej Bramy była długą 300-metrową reprezentacyjną ulicą grodu Gliwice. Wąska na dwa wozy. Liczne punkty usług, podobne jak te na dzisiejszej ul. Zwycięstwa.

Następny etap to dołączenie kolejnych fortyfikacji w taki sposób, aby cały gród zyskał kształt owalny czyli ekonomiczny:

5. Etap polegający na dobudowaniu segmentu warownego północnego, obejmującego zabudowania ulic Kościelnej, Placu Inwalidów i Bednarskiej. Był to wąski segment połączony tylko wewnętrznie, bramą w ciągu ulicy Średniej.

6. Kolejnym etapem było dobudowanie segmentu południowego obejmującego zabudowania ulic Raciborskiej, Bytomskiej i Kaczyniec. Segment był połączony wewnętrznie bramą w ciągu ulicy Średniej.

7. Kolejnym etapem było dobudowanie drugiego południowego segmentu obejmującego zabudowania ulicy Kaczyniec, Grodowa. Segment był połączony wewnętrznie bramą w ciągu ulicy Średniej.

Proces tworzenia drewnianego grodu trwał co najmniej kilka wieków, włączając pożary i inne problemy.

8. Ostatnim elementem było otoczenie warowni drewnianej, znanym do dziś murem obronnym. Ponieważ fortyfikacje drewniane były usuwane w celu zabudowy, nie ma po nich śladu. Mur również powstawał etapami. Warstwa kamienna i na niej ceglana - możliwe, że powstały w różnych epokach.

Piotr-246 · Gość

Temat pierwszego skrzyżowania w Gliwicach jest otwarty. Mogły to być trzy miejsca:

1. Młyn przy ulicy Jasnogórskiej - wariant możliwy gdyby:

- szlak z Łabęd, prawym (północnym) brzegiem Kłodnicy przechodził brodem przy ulicy Jasnogórskiej i dalej szedłby lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy ku Ligocie Zabrskiej

oraz

- szlak z Ostropy przechodził ulica Jasnogórską przez bród na Kłodnicy do ul. Warszawskiej.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Skrzyżowanie Daszyńskiego, Jasnogórska, Kozielska, Siemińskiego - wariant możliwy gdyby:

- szlak z Łabęd, lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy przechodził przez ul. Siemińskiego, Raciborską i dalej szedłby lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy ku Ligocie Zabrskiej

oraz

- szlak z Ostropy przechodził ulica Jasnogórską przez bród na Kłodnicy do ul Warszawskiej.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Rozwidlenie na styku Raciborska - Siemińskiego - wariant możliwy gdyby:

- szlak z Łabęd, lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy przechodził przez ul. Siemińskiego, Raciborską i dalej szedłby lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy ku Ligocie Zabrskiej

oraz

- szlak z Łabęd, prawym (północnym) brzegiem Kłodnicy przechodził brodem przy ulicy Jasnogórskiej i dalej przechodził ulicą Raciborską i szedłby lewym (południowym) brzegiem Kłodnicy ku Ligocie Zabrskiej.